Teren przedsiębiorstwa to miejsce, w którym nie można spożywać alkoholu. Bywają jednak sytuacje, w których pracownicy łamią ten zakaz. Należy przy tym pamiętać, że takie działanie jest nie tylko nierozsądne, ale także niebezpieczne – pod wpływem upojenia alkoholowego może dojść do wypadku szkodliwego dla zdrowia, a nawet życia.
Czy w związku z tym pracodawca ma prawo do zbadania z użyciem alkomatu, czy jego pracownicy znajdują się pod wpływem alkoholu? Czy w świetle obecnie obowiązujących przepisów możliwa jest odmowa wykonania takiego badania? Jeśli chcesz poznać odpowiedź na to oraz wiele innych pytań, koniecznie przeczytaj poniższy tekst.
Nietrzeźwość pracownicza a ustawodawstwo prawne
Choć może wydawać się inaczej, to w rzeczywistości nietrzeźwość pracownicza stanowi istotne zagadnienie. Taki stan rzeczy jest potwierdzony przez fakt, że opisywana kwestia została poruszona w różnych przepisach prawnych.
Jednym z najważniejszych zapisów legislacyjnych jest art. 94 pkt 4 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks Pracy. Zgodnie z tym zapisem, pracodawca ma obowiązek „zapewniać bezpieczne (…) warunki pracy”. Rozumie się przez to nie tylko spełnianie wymogów w zakresie regulacji BHP-owskich, ale także pilnowanie, by pracownicy pod wpływem alkoholu i innych środków odurzających nie doprowadzili do sytuacji niebezpiecznych.
Zapis ten jest istotny, ale nie jedyny. Warto zwrócić uwagę także na ustawę z dnia 26 października 1982 roku o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. W ustawie tej – w art. 17 – zawarto bardziej rygorystyczne zapisy. Zgodnie z nimi:
- pracodawca (tzn. kierownik zakładu pracy lub osoba, która posiada stosowne upoważnienie) ma OBOWIĄZEK zabronienia pracownikowi wykonywania pracy, jeśli istnieje podejrzenie, że jest on nietrzeźwy – art. 17 u. 1;
- dopuszczone jest badanie alkomatem w pracy na wyraźne żądanie kierownika zakładu pracy. Wykonaniem tego zadania może zająć się organ uprawniony na mocy prawa do ochrony porządku publicznego – art. 17 u. 3.
Nietrzeźwy pracownik a konsekwencje ze strony pracodawcy
Z jakimi sankcjami ze strony swojego pracodawcy musi liczyć się pracownik, który pojawi się w pracy w stanie nietrzeźwości? Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie, aczkolwiek pijany pracownik musi liczyć się z faktem, że jego pracodawca ma do dyspozycji pełen katalog kar. Należą do nich:
- nagana, upomnienie (upomnienie może przybrać formę pisemną lub ustną),
- kara finansowa (grzywna) potrącona z wynagrodzenia,
- natychmiastowe rozwiązanie umowy, tzn. wypowiedzenie bez trybu pracownika potocznie zwane dyscyplinarką.
Powyższe środki mogą zostać zastosowane w zależności od skali wykroczenia pracownika. Podczas przyznawania kary ważna jest analiza tego, czy zachowanie pracownika jest jednorazowe, czy też powtarza się. Konieczne jest także ustalenie, czy stan, w jakim znajduje się zatrudniony, mógł doprowadzić do wypadku w miejscu pracy. Wypowiedzenie umowy jest stosowane wyłącznie w przypadku ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych przez zatrudnionego.
Oczywiście, pracodawca może przystąpić od nałożenia kary. Takie działanie dobrze świadczy o jego wspaniałomyślności, jest jednak nierozsądne, ponieważ może pokazać pracownikowi, że łamanie zakazu nie skutkuje żadnymi negatywnymi konsekwencjami.
Badanie alkomatem w pracy a przepisy dotyczące ochrony danych osobowych
Począwszy od dnia 25 maja 2018 roku, w Polsce obowiązuje wydane przez organy unijne Ogólne rozporządzenie o ochronie danych, powszechnie znane jako tzw. RODO. Przepis ten już od samego początku budził wiele kontrowersji. Dyskusje na temat RODO są podejmowane także w kontekście tej istotnej kwestii, jaką jest badanie alkomatem w pracy. Czy kontrola stanu trzeźwości pracownika narusza unijne przepisy dotyczące ochrony danych?
Zgodnie z obecnie obowiązującymi regulacjami badanie alkomatem w pracy to działanie, którego pracodawca nie ma prawa wykonywać we własnym zakresie w celu kontroli stanu trzeźwości zatrudnionych pracowników. Należy jednak przy tym pamiętać, że zakaz ten odnosi się wyłącznie do kontroli o charakterze wyrywkowym, prewencyjnym. Taki stan rzeczy oznacza, że pracodawca nie ma uprawnień do badania stanu trzeźwości np. co drugiego pracownika wchodzącego na halę produkcyjną czy teren budowy. Stanowisko to jest potwierdzone przez UODO, czyli krajowy Urząd Ochrony Danych Osobowych. Zgodnie z unijnym rozporządzeniem RODO, tego typu informacje należą do tzw. danych szczególnej kategorii.
Oczywiście, przedstawiona sytuacja nie oznacza jeszcze, że pracodawca nie dysponuje żadnymi uprawnieniami. Wręcz przeciwnie, może on dokonać czynności prowadzących do kontroli trzeźwości. Jak już wcześniej wspomniano, zgodnie z ustawą o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi może to zrobić, gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie stanu upojenia alkoholowego. Należy jednocześnie pamiętać, że badanie alkomatem w pracy może dokonać m.in. Policja. Takie działanie służy zapewnieniu wiarygodności badania.
Odmowa badania będzie skutkować skierowaniem pracownika na wykonanie badania krwi – w przypadku stwierdzenia nietrzeźwości jest ono pokrywane z pieniędzy pracownika. Poza tym odmowa może być traktowana jako przyznanie się do winy i często prowadzi do pogorszenia relacji na linii pracownik-pracodawca.
